KİŞİLİK BOZUKLUKLARI TÜRLERİ

ICD-11'e göre fazla geliştiği zaman patolojik olabilen 6 kişilik bozukluğu bulunmaktadır.

1. NEGATİF AFEKTİVİTE

Negatif temel duruş, karamsarlık, yetersiz duygusal regülasyon, hiç yok denilebilecek kadar düşük öz-değer ve öz-güven, şiddetli korkular.

ÖNCEKİ İSİMLERİ

. Şizoid kişilik bozukluğu

. Dependent kişilik bozukluğu

. Paranoid kişilik bozukluğu

2. SOSYAL BAĞLILIK BOZUKLUĞU

Mesafeli olmak, sosyal diyaloglardan yoksunluk, duyguların ifade edilmesinde zorlanmak, duygusal mesafe

ÖNCEKİ İSİMLERİ

. Şizoid kişilik bozukluğu

. Kaçınan-kararsız kişilik bozukluğu

3. DİSOSYAL KİŞİLİK BOZUKLUĞU

Başka insanların duygularını ve haklarını ihlal etmek, empati yoksunluğu ve agresivite.

ÖNCEKİ İSİMLERİ

. Narsistik kişilik bozukluğu

4. KENDİNE HAKİM OLMA ZAYIFLIĞI

İçsel ve dışsal süreçlere erken, tahammülsüz reaksiyon, dürtüsel davranışlar, dikkatin çabuk dağılır olması, güvenilir olmamak.

ÖNCEKİ İSİMLERİ

. Şizotip kişilik bozukluğu

. Histrionik kişilik bozukluğu

5. TAKINTILI KİŞİLİK BOZUKLUĞU

Katı, mükemmelci standartlara sıkışmak ve sıkıştırmak, kendi davranışlarını ve çevresindekileri kontrol etmeye meyilli, detaylara takıntılı.

ÖNCEKİ İSİMLERİ

. Dependent kişilik bozukluğu (bağımlı)

6. BORDERLİNE DESEN

İnsan ilişkilerinde kararsızlık, ekstrem güdüsellik, düşünmeden hareket etmek, kendini yaralama, disosyasyon (konuşulabilirliğin azalmış olması durumu, etkileşim yok).

ÖNCEKİ İSİMLERİ

. Borderline kişilik bozukluğu

KİŞİLİK BOZUKLUĞU KLASİK TEDAVİSİ

Uzun yıllar boyunca, günümüzde genel olarak hâlâ yaygın görüş olarak kişilik bozukluklarının stabil olduğu ve tedavisinin de mümkün olmadığı görüşü hakim oldu. Oysa kişilik bozuklukları doğru tedavi edildiği zaman düzelebilir (araştırma örnek: Skodol et al. 2005)

KİŞİLİK BOZUKLUĞU İLE YAŞAMAK

Kişilik bozukluğu nedeni ile sosyal ve mesleki yaşam etkilenmeye başladığında bir psikoterapi şart olur. Kişilik bozuklukları farklı başka psikolojik sorunlara da neden olabilir (örn. depresyon, bağımlılık vs.). Genellikle hastalar bu ikinci sorunlar nedeni ile tedaviye ikna olurlar ve o esnada kişilik bozukluğu olduğu belli olur.

KİŞİLİK BOZUKLUKLARINDA PSİKOTERAPİ

Tanı ve tedavi aşamalarına hakim bir uzmana denk gelindiğinde, psikotedavinin kriterleri şunları içerir:

. Kendine ve başkalarına zarar vermenin azaltılması (özellikle borderline veya disosyalite)

. Hastanın stabilize edilmesi (örneğin negatif afektivite)

. Duygusal algının normalleştirilmesi (örn. negatif afektivite, bağlanma zayıflığı ve takıntı)

. Hayatın devam ettirilebilir hale getirilmesi (örn. kendine hakim olamamak)

Çoğu zaman hata bu noktalarda başlar, genellikle korku, dürtüsellik vb. sorunlar için ilaç reçete edilir ve bu ilaçlar neticesinde hastanın bir durumu kontrol altına alınırken başka sorunlar yaşamına dahil edilir. Örneğin artık dürtüsel davranmayan bir insan aynı zamanda bitkin, yaşamdan kopuk bir hale gelir. İlaç kullanımı süresi arttıkça paradoks etkiler, yan etkiler belirir ve bunun neticesi olarak verilmiş olan ilaç bir başka ilaçla değiştirilir, dozu artırılır veya ilave bir ilaç daha verilir. Tüm bu aşamalarda hastanın ruh hali içinden çıkılmaz hale gelir ve netice olarak tüm kriterleri teoride net tanımlandığı halde pratikte başarı sıfır denilecek kadar az görülür.

Kişilik bozukluklarına daha farklı bakış açılarını da zaman zaman anlatmaya çalışacağım.