Organizmada bir iltihap oluştuğunda kan değerlerini değiştiren bir çok süreç işler. İltihap değerleri (parametreleri) denilen bu değerler hem iltihabın teşhisi hem de terapinin sürecini kontrol etmek açısından önemlidirler.
İki kategoride değerlendirilirler: spesifik ve spesifik olmayan değerler. Spesifik olmayan değerler iltihap olduğunu gösterirler fakat iltihabın sebebini göstermezler. Spesifik değerler ise sebep hakkında da bir ipucu olurlar.
Ayrıca antikorlar (immunglobulinler) da bir çeşit iltihap değeridirler.
SPESİFİK OLMAYAN DEĞERLER: CRP, Lökositler (beyaz kan hücreleri), Prokalsitonin ve BSG.
CRP karaciğerde üretilen bir proteindir, en önemli iltihap değerlerinden biridir, bir enfeksiyondan birkaç saat sonrasında yükselirler, bu nedenle CRP (prealbumin ve transferin’in yanısıra) bir akut dönem proteinidir. Ayrıca CRP bakteriyel veya viral enfeksiyon ayrımını yapabilmek, antibiyotik terapisini gözlemleyebilmek açısından da önemlidir. CRP bedene giren bakteriyi, virüsü, parazit veya mantarı tutar ve kısmen makrofajların da yardımı ile bunları elimine eder.
Sağlıklı yetişkin ve çocuklarda CRP oranı 5 mg/l’a kadar normal kabul edilir. Değerin düşük olması bir sorun teşkil etmezken, yükselmesi neredeyse her zaman bedende akut veya kronik bir iltihap olduğunun göstergesidir. Örneğin: menenjit, zatürre, böbrek iltihabı, tüberküloz, sepsis, pankreas iltihabı, akut veya kronik bronşit, romatizmal hastalıklar, iyi huylu tümörler ve kalp krizi gibi. Bunların yanı sıra, aşırı kilo, sigara, tip 2 diyabet, bazı hormon ilaçları ve yaşla ilgili olarakta CRP yükselebilir.
Kısa süre öncesine kadar normal bir CRP değeri sağlıklı organizma anlamına geliyordu, hs-CRP ile daha düşük değerler ölçülebiliyor, bu parametre her şeyden önce kronik, sistemik iltihapların teşhisi için önemlidir (örn. Arterioskleroz).
Modern teşhiste kan sedimentasyon hızı (BSG) giderek daha fazla anlamını kaybediyor. Bunun nedeni CRP değerlerinin daha hızlı sonuca ulaştırması oluyor.
BSG değeri kadınlar için 1 saat sonra 6-10 ml ve 2 saat sonra 18 ml’ye kadardır. Erkekler için 1 saat sonra 3 – 10 ml ve 2 saat sonra 20 ml’dir.
Düşük BSG eritrositlerin (kırmızı kan hücreleri) artmış olmasını gösterebilir, ayrıca: iltihaplar, tümör, siroz, kan hastalıkları, romatizmal hastalıklar veya waldenström (löseminin bir formu) hastalığının göstergesi olabilir. Hamilelik, doğum kontrol hapları ve Regl (adet) de sebepler arasındadır.
Prokalsitonin (PCT) kalsitonin’in öncüsüdür, tiroid’de üretilir ve Kalsiyumu düzenlemekte rol alır. Kalsitonin’in aksine PCT bedende bir çok hücre tarafından üretilebilir. Bu üretim özellikle bakteriyel, paraziter veya mikotik enfeksiyonlarda gerçekleşir. Hızlı yükselme özelliğinden dolayı PCT her şeyden önce bakteriyel iltihapların tanısı için önem taşır.
Normal değer 0,1 µg/l ve sınır değer 0,5 µg/l’dir. Hafif bakteriyel enfeksiyonlarda değer 2 µg/l civarında olur.
Beyaz kan hücreleri (lökositler) olası bir iltihabı teşhis etmek için kullanılan diğer bir parametredir. Lökositler patojenlerle savaşmakta rol alırlar. Yüksek lökosit değerleri (lökositoz) her zaman bir iltihap sürecinin, alerjik reaksiyonun, bakteriyel enfeksiyonun, parazitlerin (bağırsak kurdu), lösemi veya otoimmün hastalığın belirtisidir.
Lökositlerin düşmesi (lökositopeni) özellikle viral enfeksiyonlarda, omurilik hastalıklarında, anemi veya dalağın aşırı fonksiyonunda belirir.
Sağlıklı yetişkinler için normal değer 4.000 - 10.000 hücre/µl’dir.
SPESİFİK DEĞERLER
Spesifik değerler iltihabın nedenini tanımlamak için kullanılır. Diğer bazı şeylerin yanı sıra kan kültürü (bakteriyel enfeksiyonların tanımlanması için)
antinukleer antikor ( ANA, viral enfeksiyondan kaynaklı olduğu düşünülen, hücre çekirdeğine karşı oluşmuş antikorlar) ve
anti-nötrofil sitoplasmatik antikor (ANCA, nötrofillerin içinde bulunan antigenlere yönelmiş olan antikorlar, özellikle tüberküloz, hepatit B ve C, kron hastalığı, romatoid artrit ve mukoviszidoz tanımlanması için önemlidirler).
İmmün globülinler (Ig), belirli antigenlere karşı reaksiyonel olarak üretilen proteinlerdir. Bu nedenle iltihap kanıtı olarak ölçülürler.
En önemlileri IgA normal değer 70-400 mg/dl (kan),
IgE normal değer 60 µg/dl (kan)
IgG normal değer 700 – 1600 mg/dl (kan)
IgM normal değer erkeklerde 40 – 230 mg/dl, kadınlarda 40 – 280 mg/dl (kan)
