GLDH (glutamatdehidrojenaz)
Glutamatdehidrojenaz karaciğerin bir enzimidir, özellikle karaciğer parenşim hücrelerinde bulunur.
Bu enzim glutamat’ın (santral sinir sisteminde bir nörotransmitter) oksidasyonunu katalize ederek a-ketoglütarat’a ve amonyak’a dönüştürür. Bunun ters reaksiyonu yine GLDH’ya bağlıdır.
Tıp, spesiyel olarak klinik kimya bu enzimi karaciğer hücrelerinin yıkımını teşhis etmek için bir parametre olarak kullanır. Fotometri yardımıyla enzim aktivitesi belirlenir. Normal değerin üzerindeki bir aktivie bir karaciğer hücre yıkımı için neredeyse kesinlik içerir, çünkü bu enzim ancak böyle bir durumda kana karışır.
Kadınlar için bu değer 5 u/l altındadır, erkeklerde ise 7 u/l altında.
Biyokimya bu enzimi iki türde değerlendirir (izoformlar). GLUD1 özellikle karaciğerde bulunur fakat pankreas, böbrekler ve beyinde de bulunur. GLUD2 testislerde, gözlerde ve beyinde bulunur.
GLDH konsantrasyonu her zaman diğer karaciğer değerleri ile birlikte değerlendirilmelidir. Özellikle GOT (gamma glutamiltransferaz), GOT yükselmesi Karaciğerde bir hasar olduğunu gösterir ve GLDH böyle bir durumda ya az yükselir ya da hiç yükselmez. Karaciğer hücreleri ölürse (nekroz) GLDH belirgin bir şekilde yükselir. Bununla birlikte şeker diyeti veya başka bir açlık diyeti uygulayan insanlarda da yükseldiği görülür. Mitokondrilerin yüksek oranda enerjiye ihtiyaçları vardır (ATP). Şeker oranı düştüğünde organizma başka kaynaklara başvurmak zorunda kalır.
GLDH’nın aktivize edilmesiyle daha fazla a-ketoglüterat üretilir ve bu sitrat döngüsünde enerji kaynağı olarak işe yarar.
Genel anlamda, ağır bir karaciğer hücre yıkımı olduğunda aşırı yüksek değerden söz edebiliriz. Hafif bir yükselme ise karaciğer yağlanması, virüs hepatit, siroz veya karaciğer tümöründe bulunur.
Akut veya kronik hepatit (karaciğer iltihabı) serum değerlerinin ciddi şekilde yükselmesine neden olur. Mantar veya başka bir maddeden kaynaklı ağır zehirlenmelerde örneğin, yaklaşık 200 kat fazla GLDH yükselmesi görülür. Bu yükselme akut, yetersiz bir kan dolaşımından kaynaklı oksijen yetmezliğinde de görülür, böyle bir şey örneğin karaciğer damarlarının tıkanması veya daralması sonucunda, ayrıca sağ kalp yetmezliğinde söz konusu olabilir.
Karaciğer dışında kalan safra yollarının örneğin bir safra kesesi taşı nedeniyle ameliyatında veya tümörlerde bu enzim 25 kat yükselebilir.
Değer aynı zamanda safra küçük yollarının, sarılığa neden olacak kadar tıkanmasında da yüksek olur. Ayrıca bir karaciğer transplantasyonunda da yüksektir (immün reaksiyonu).
GLDH genlerindeki bir mutasyondan dolayı yeni doğanlarda konjenital hiperinsülinemi (patolojik yüksek insülin salınımı) oluşabilir. Bunun GLUD1 ile alakası vardır, yukarda yazıldığı gibi bu enzim pankreasta da bulunur ve insülin salınımında rolü vardır (bu durumun araştırması devam etmektedir).
Düşük değerlerin ise tıbbi açıdan bir anlamı yoktur.
